Rynek inwestycyjny przez ostatnie dekady przeszedł ogromną transformację. Coraz więcej inwestorów, zarówno indywidualnych jak i instytucjonalnych, zaczęło kwestionować sensowność wysokich opłat za zarządzanie portfelem. Główny dylemat: czy warto płacić więcej za fundusze aktywne, które obiecują pokonanie rynku, czy lepiej zdecydować się na tanie fundusze pasywne, które po prostu odwzorowują indeks? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ wszystko zależy od celu inwestora, horyzontu czasowego, akceptacji ryzyka i oczywiście poziomu opłat. Szczególnie ten ostatni czynnik budzi wiele emocji i kontrowersji.
Czym różnią się fundusze pasywne i aktywne?
Fundusze pasywne inwestują zgodnie z wcześniej ustaloną strategią odwzorowywania konkretnego indeksu, np. WIG20, S&P 500 czy MSCI World. Nie podejmują decyzji o tym, które spółki kupić lub sprzedać. Ich celem jest możliwie najdokładniejsze odzwierciedlenie wybranego benchmarku. Dzięki temu wymagają mniej pracy analitycznej i są tańsze w utrzymaniu.
Fundusze aktywne natomiast opierają się na pracy zespołów zarządzających, analityków i strategów inwestycyjnych. Mają za zadanie wyprzedzać rynek, wybierając akcje, które mają większy potencjał wzrostu lub mniejsze ryzyko straty. Ich skuteczność zależy od doświadczenia, kompetencji i trafności decyzji zarządzających.
Dlaczego koszt ma znaczenie?
Jednym z najczęstszych argumentów przemawiających za funduszami pasywnymi jest ich niski koszt. Roczne opłaty (Total Expense Ratio, czyli TER) wynoszą zazwyczaj od 0,05% do 0,3%. W przypadku funduszy aktywnych opłaty potrafią sięgnąć nawet 2%, a do tego często dochodzą opłaty za sukces (success fee), prowizje przy wejściu lub wyjściu i koszty ukryte. Z pozoru różnica 1,5% rocznie może wydawać się niewielka. Ale przy inwestycji długoterminowej, np. przez 20 lat, efekt procentu składanego sprawia, że ten pozornie drobny koszt potrafi „zjeść” znaczną część zysków.
Wskaźnik kosztów całkowitych – co warto analizować?
Decydując się na inwestycję w fundusz, warto przyjrzeć się wskaźnikowi całkowitych kosztów. Wartość ta zawiera wszystkie opłaty administracyjne, za zarządzanie, marketingowe oraz inne związane z funkcjonowaniem funduszu. Im niższy wskaźnik, tym więcej środków inwestora pracuje na realne zyski.
W praktyce dobry fundusz pasywny powinien mieć TER poniżej 0,3%, natomiast fundusz aktywny, który rzeczywiście wnosi wartość dodaną, może uzasadniać koszt w okolicach 1%. Jeśli fundusz aktywny kosztuje 1,5% lub więcej, należy dokładnie zbadać, czy jego wyniki historyczne, stabilność zarządzania i styl inwestycyjny naprawdę to uzasadniają. W tym kontekście kliknij i sprawdź, jeśli interesuje Cię pogłębienie wiedzy nt. wskaźnika kosztów.
Czy wyższy koszt się opłaca?
Zasadnicze pytanie brzmi: czy fundusze aktywne naprawdę potrafią pokonać rynek na tyle konsekwentnie, by uzasadnić wyższe koszty? Dane z rynku amerykańskiego wskazują, że tylko niewielki procent funduszy aktywnych osiąga wyniki lepsze niż benchmark przez okres dłuższy niż 5 lat. Jeszcze mniejsza część robi to przez dekadę. W dodatku wybór takiego funduszu z wyprzedzeniem jest bardzo trudny – często te, które świeciły triumfy w przeszłości, nie powtarzają sukcesu w kolejnych latach. W Polsce sytuacja jest podobna. Fundusze aktywne czasami błyszczą w krótkich okresach, ale często tracą przewagę, gdy rynek zmienia kierunek. Dodatkowo lokalne fundusze są zazwyczaj droższe niż ich zagraniczne odpowiedniki.
Kiedy fundusze aktywne mogą być uzasadnione?
- Na rynkach niszowych, gdzie efektywność rynku jest niższa i zarządzający mają więcej okazji do wykazania się.
- W funduszach tematycznych, które koncentrują się na trendach przyszłości, takich jak sztuczna inteligencja, zielona energia czy biotechnologia.
- W portfelach defensywnych, gdzie zarządzający potrafi ograniczać straty w okresach bessy.
Jednak nawet w tych przypadkach trzeba dokładnie przyjrzeć się, co faktycznie uzyskujemy w zamian za wyższą opłatę.
Jak ocenić, czy koszt funduszu jest uzasadniony?
- Jakie są wyniki funduszu w porównaniu do benchmarku w ostatnich 3, 5 i 10 latach?
- Czy fundusz osiąga lepsze wyniki po uwzględnieniu opłat?
- Czy zarządzający ma długi staż i dobrą reputację?
- Czy fundusz trzyma się swojej strategii, czy często ją zmienia?
- Jak wypada fundusz w porównaniu z alternatywnym funduszem pasywnym?
Dobry fundusz aktywny powinien nie tylko bić benchmark, ale robić to systematycznie i w sposób przewidywalny. Inaczej jego przewaga może być dziełem przypadku, a nie realnej strategii.
Fundusze pasywne – dla kogo?
Fundusze indeksowe czy ETF-y są dobrym wyborem dla osób, które:
- Chcą prostoty i przejrzystości.
- Mają długi horyzont inwestycyjny.
- Nie chcą płacić wysokich opłat za zarządzanie.
- Nie mają czasu na analizę i bieżące śledzenie rynku.
Przy odpowiednim rozproszeniu geograficznym i sektorowym fundusze pasywne mogą być fundamentem portfela inwestycyjnego i osiągać solidne, stabilne wyniki przez lata.
Wybór między funduszem aktywnym a pasywnym powinien zależeć od indywidualnych potrzeb inwestora, jego podejścia do ryzyka i gotowości do płacenia za jakość. W czasach, gdy dostęp do informacji jest łatwiejszy niż kiedykolwiek, nie ma powodu, by nie wiedzieć, za co się płaci. Dobrze zarządzany fundusz aktywny może przynieść przewagę, ale musi to robić konsekwentnie i w sposób, który uzasadnia koszt. Fundusze pasywne natomiast są bezpieczną, tanią i skuteczną opcją dla tych, którzy cenią prostotę i efektywność. Nie ma jednej odpowiedzi, ale pewne jest, że świadomość kosztów to pierwszy krok do lepszego inwestowania.
